Το έχεις σκεφτεί αλήθεια ποτέ; Για πόσα πράγματα είσαι σίγουρος; Κι εννοώ απολύτως σίγουρος, όσο σίγουρος είσαι πως... ο κόσμος είναι στη θέση του.
Ξέρεις, πάνε χρόνια από τότε που διάβαζα (βρίζοντας..) φιλοσοφία στη σχολή. Είχαμε περάσει, καθώς περνούσαν τα εξάμηνα, απ' τους προσωκρατικούς στον Πλάτωνα, από εκεί στον Αριστοτέλη, μετά ήρθαν οι Στωικοί, έπειτα έκαναν τη βόλτα τους απ' τα έδρανά μας οι Σχολαστικοί (εκεί να δεις νεύρα...)... Τέλος πάντων, κάποια στιγμή, όταν είχα πια αποφασίσει πως.. δεν είναι για μένα αυτά τα πράγματα και βαρέθηκα να διαβάζω αηδίες (έλα, μη βιαστείς να μου διαμαρτυρηθείς - καθώς πέρασαν τα χρόνια είδα πως.. δεν ήταν και τόσο αηδίες τελικά.. αλλά κατάλαβέ με λιγάκι: στα 19 σου, κάτι που λέγεται consolatio philosophiae, σου ακούγεται σαν ..το χειρότερο οξύμωρο που έχεις ακούσει), ε, εκείνη ακριβώς τη στιγμή, ήρθε κι η σειρά του Ρενέ.
Ναι, ναι, αυτού του Ρενέ και μη σε ξενίζει που τον λέω με το μικρό του, και όχι ..Ντεκάρτ, όπως όλος ο κόσμος...
Ναι, ναι, αυτού του Ρενέ και μη σε ξενίζει που τον λέω με το μικρό του, και όχι ..Ντεκάρτ, όπως όλος ο κόσμος...
Ξέρεις, με το Ρενέ έχουμε μια ιδιαίτερη σχέση, που ξεκίνησε κάπως σαν ...μίσος με την πρώτη ματιά.
"Δηλαδή... τι ακριβώς προσπαθείς να μας πεις;" τον ρώτησα (και θυμάμαι σαν να 'ναι τώρα το δωμάτιο, καθόμουν στο πάτωμα, κι είχε σουρουπώσει χωρίς να το καταλάβω, όσο εγώ προσπαθούσα να χωρέσω στο μυαλό μου την πρόκληση που μου γελούσε πονηρά μέσα απ' το βιβλίο).
"Τι ακριβώς δεν καταλαβαίνεις; Κορίτσι μου γλυκό, μη γελιέσαι: τίποτα απ' όσα βλέπεις δεν είναι στα σίγουρα εκεί. Τι σε κάνει να πιστεύεις πως.. το μαξιλάρι που κρατάς αγκαλιά, είναι στ' αλήθεια μαξιλάρι και το 'χεις στ' αλήθεια αγκαλιά; Λυπάμαι που στο χαλάω, αλλά.. υποθέτω πως δεν έχεις να μου δώσεις κάποια... απόδειξη γι' αυτό, ε;"
[Αν ήμουν αρκετά μικρότερη, θα χτυπούσα τα πόδια στο πάτωμα και θα φώναζα "Όχι! Όχι, λες ψέμματα! Δεν σε πιστεύω, δεν μπορεί να μην υπάρχει τίποτα απ' όλα αυτά!" (και θα έσφιγγα το μαξιλάρι ακόμα πιο πολύ στην αγκαλιά μου, να ..σιγουρευτώ πως είναι εκεί, και μετά θα συνέχιζα ήσυχη ό,τι έκανα πριν).
Αλλά.. δεν ήμουν μικρότερη. Είχε περάσει από χρόνια η εποχή που η άρνηση κάλυπτε τα κενά της λογικής κι αυτό που μ' ενοχλούσε περισσότερο ήταν πως.. δεν μπορούσα να αγνοήσω την προφανή αλήθεια σ' αυτό που μου έλεγε! Δεν μπορούσα να το αποδείξω -είχε δίκιο και το ήξερα. (Κι εξάλλου, πόσες φορές δεν με είχε πιάσει αυτός ακριβώς ο προβληματισμός και.. απάντηση δεν είχα, όσο και να το έσπαγα το κεφάλι μου;) Με σκότωνε γαμώτο η σκέψη, πως.. όλα, το δωμάτιό μου, ο ήχος της μητέρας μου να κάνει δουλειές στην κουζίνα, η μουσική που έπαιζε μόνιμα στο ράδιο όσες ώρες ήμουν ξύπνια (και τις περισσότερες απ' αυτές που κοιμόμουν), η μυρωδιά απ' τα δέντρα έξω απ' το παράθυρό μου, ε, πως όλα αυτα μπορεί να ήταν.. μια ωραία ψευδαίσθηση! Αλήθεια σου λέω, το τελευταίο που χρειαζόμουν στη ζωή μου ήταν ένας τύπος να με τσιγκλάει λέγοντας πως.. πολύ καλά έκανα κι αμφέβαλλα...]
"Υπέροχα... Όχι, δεν μπορώ να σου δώσω καμία απόδειξη! Και πού μας βγάζει αυτό; Μου λες;"
Γέλασε. "Κάνε λιγάκι υπομονή. Και άκουσέ με. Λοιπόν, πάμε πάλι. Θυμάσαι τι σου ειπα πριν; Ότι... κάθε στιγμή που περνά, θα μπορούσες απλώς να ονειρεύεσαι πως κάνεις ό,τι κάνεις, έτσι δεν είναι; Δεν έχεις τρόπο να είσαι σίγουρη πως δεν είναι ένα όνειρο όλο αυτό, σωστά; Εξάλλου, για σκέψου: κι όταν κοιμάσαι, όλα μοιάζουν εντελώς αληθινά, έχω άδικο;"
Ένα τσαντισμένα ηττημένο βλέμμα του έδωσε την απάντησή του.
"Ωραία. Μέχρι εδώ καλά, λοιπόν. Ό,τι, λοιπόν, αντιλαμβάνεσαι με τις αισθήσεις σου, θα μπορούσε να είναι απλώς ..ένα όνειρο. Τώρα, βέβαια, θα μου πεις πως δεν υπάρχουν μόνο πράγματα που τα αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας και θα σου πω πως έχεις δίκιο. Ας παμε, λοιπόν, ένα βήμα παραπέρα. Πόσο κάνουν ένα κι ένα;"
"Δύο. Είναι τώρα ερώτηση αυτή;"
"Για να σε ρωτάω, κάποιο λόγο θα 'χω. Σου ζήτησα λίγη υπομονή πριν. Κοίτα, καταλαβαίνω, έχει βραδιάσει, έχεις ζαλιστεί μ' αυτά που λέμε τόσες ώρες, αλλά ..κάπου το πάω. Δεν θέλεις να μάθεις πού;"
Οκ, με ήξερε καλύτερα απ' όσο φανταζόμουν. "Ακούω."
"Πάω στοίχημα πως αμέσως σκέφτηκες 'Τι καλά! Ναι, ένα κι ένα κάνουν δύο, στον ύπνο σου ή στο ξύπνιο σου, στην Ελλάδα ή στη Μαδαγασκάρη, στη γη ή στο φεγγάρι, πάντα ένα κι ένα έκαναν δύο και.. για όσο υπάρχει ο κόσμος δύο θα κάνουν', έτσι δεν είναι; Θέλω όμως να σε ρωτήσω κάτι. Πιστεύεις στο θεό;"
"Ναι, αλλά ...τι σχέση έχει αυτό με τα μαθηματικά; Και θα σε παρακαλούσα να το γράφεις με κεφαλαίο."
"Μικρή σημασία έχει πώς το γράφεις. Πάμε τώρα στα σημαντικά: αυτός ο θεός που πιστεύεις, και που έφτιαξε τον κόσμο και τους νόμους του, είναι παντοδύναμος, σωστά; Σωστά! Δεν θα μπορούσε, λοιπόν, αυτός ο θεός να είναι στην πραγματικότητα ένα.. διαολάκι με όρεξη γι' αστεία, που, μ' αυτή την παντοδυναμία του, έφτιαξε δυο-τρεις 'νόμους παντοτινής ισχύος', δίνοντάς μας ταυτόχρονα, καθώς μας έφτιαχνε, την απόλυτη πεποίθηση πως έτσι είναι κι όχι αλλιώς; Ενώ γελάει μέχρι δακρύων, βλέποντάς μας να στήνουμε όλη μας την ύπαρξη πάνω τους και γύρω τους, τη στιγμή που ακόμα κι αυτό το 'ένα κι ένα κάνουν δύο' δεν είναι τίποτ' άλλο, παρά μέρος μιας απίστευτης φάρσας;... Τώρα σκέφτεσαι πως σου λέω χαζομάρες, είμαι σίγουρος. Αλλά, θα σε ρωτήσω το ίδιο πράγμα που σε ρώτησα πριν: έχεις μήπως κάποια απόδειξη πως.. δεν είναι έτσι;"
Όμορφα... Όχι, όπως το έθεσε, δεν μπορούσα να του αποδείξω πως λέει μαλακίες (όσο κι αν όλο μου το είναι φώναζε πως... ένα κι ένα κάνουν δύο, γαμώτο!). Θεωρητικά, θα μπορούσαν όλα να είναι ένα πετυχημένο αστείο... (αλλά αν είχε δίκιο αυτός ο τύπος και.. τον γνώριζα ποτέ τον Θεό, είχα να του πω δυο λογάκια!)
"Υποθέτω πως, αν είχες κάτι να αντιπροτείνεις, θα μιλούσες, οπότε συνεχίζω. Λοιπόν, δεν ξέρω για σένα, αλλά εγώ, μια φορά, έχω πειστεί πως ο ουρανός που κοιτάω κι η γη που πατάω, ακόμα και το σώμα μου το ίδιο, θα μπορούσαν κάλλιστα να 'ναι.. ιδέα μου και κανείς δεν μπορεί να μου αποκλείσει πως υπάρχει κι ένας πλακατζής θεός από πάνω, που με δουλεύει ψιλό γαζί για τα υπόλοιπα.
Κοίτα όμως τώρα τι γίνεται. Άκου λίγο τι είπα: 'εγώ, μια φορά, έχω πειστεί'. Τι είναι αυτό το 'εγώ' που έχει ..πειστεί κιόλας; Ποιος είναι αυτός που θέλει να τον ξεγελάσει ο φίλος μας ο ..θεός; Δεν μπορεί να θέλει να ξεγελάσει το.. τίποτα! Είπαμε, πλακατζής είναι, όχι ηλίθιος! Αλλά.. ούτε και το τίποτα μπορεί να έχει.. συναίσθηση του.. εαυτού του!
Καταλαβαίνεις τώρα καθόλου πού το πάω;
Γλυκιά μου κοπέλα, έψαχνες τόσον καιρό κάτι να κρατηθείς, έτσι δεν είναι; Κάτι μικρό, έστω ελάχιστο, για το οποίο να είσαι απολύτως σίγουρη. Κάτι που να είναι εκεί, όταν ο κόσμος σου καταρρέει. Ορίστε λοιπόν! Εσύ είσαι αυτό που έψαχνες. Εσύ, που ακολούθησες μαζί μου τη σκέψη μου, που αμφέβαλες μαζί μου για τα πάντα, εσύ, κορίτσι μου, και ..ξέρεις γιατί; Γιατί ..δεν μπορεί το τίποτα να.. αμφιβάλλει. Γιατί αν δεν υπήρχες, δεν θα προβληματιζόσουν αν υπάρχεις ή όχι. Πάνω σ' αυτό μπορείς να χτίσεις τον κόσμο σου. Και μην ανησυχείς ρε, ένα κι ένα κάνουν δύο!"
(...νομίζω πως άκουσα να συμπληρώνει ψιθυριστά κάτι σαν.. "τις περισσότερες φορές", αλλά σκέφτηκα πως θα ..το φαντάστηκα απ' την κούραση...)
Είχε νυχτώσει από ώρα. Κι εγώ καθόμουν εκεί, στο πάτωμα, μ' ένα μαξιλάρι αγκαλιά και το βιβλίο μου από πάνω, να κοιτάζω τη σελίδα που μου είχε μόλις δώσει τη λύση που ζητούσα για χρόνια. 'Ετσι απλά. Πήρε το κουβάρι που είχα μέσα μου και το ξέμπλεξε. Το Σύμπαν ήταν επιτέλους σε τάξη. Κι ο Ρενέ από.. αντιπαθητικός ξένος, έγινε φίλος μου. Έτσι απλά. Αλλά ..πριν φύγει εκείνο το βράδυ, πριν ξαναχωθεί στις σελίδες απ' τις οποίες ξεπήδησε, μου είπε κάτι ακόμα:
"Α, κάτι τελευταίο! Αυτά που είπαμε σήμερα ήταν το πρώτο μάθημα. Έχει κι άλλο. Δεν είναι για όλους, όμως, το επόμενο μάθημα και, όπως και να 'χει, δεν είναι η ώρα του ακόμα. Αν όμως έρθει η ώρα, θα το καταλάβεις. Έι, και μια συμβουλή, γιατί σε συμπάθησα: Μη μ' ακούς πάντα. Μερικές φορές ..έχω άδικο!"
Οκ, είναι θεόμουρλος, κατέληξα και, μια που πάντα τους λάτρευα κάτι τέτοιους τύπους, φύλαξα αυτήν την τελευταία συμβουλή του σαν τα μάτια μου κι έπεσα για ύπνο, γιατί η εξέταση στη Φιλοσοφία ΙΙΙ άρχιζε το πρωί στις εννιά.
Τώρα... είμαι σίγουρη πως αναρωτιέσαι τι έγινε τελικά με το ..επόμενο μάθημα. Άντε, επειδή κι εγώ σε συμπάθησα, θα σου πω:
Ξαφνικά, μια μέρα μετά από χρόνια, γύρισε ο κόσμος ανάποδα. Τα πάνω κάτω! Και βρέθηκα ξαφνικά σ' ένα Σύμπαν, όπου ένα κι ένα έκαναν ..Ένα! Κι είχε αυτό το Σύμπαν μια δική του τάξη, εντελώς πρωτόγνωρη, εντελώς παράξενη, κι άλλο τόσο υπέροχη! Αλλά.. μια μέρα με Συννεφιά, θυμήθηκα πως.. στο Σύμπαν που εγώ ήξερα μέχρι τότε, ένα κι ένα κάνουν δύο. Και άρα, δεν μπορεί, κάποιος τρόπος θα υπήρχε να κόψεις στη μέση το άθροισμα του ένα κι ένα και να πάρεις δυο μονάδες. Απλά μαθηματικά.
Ε, λοιπόν, ανακάλυψα, κάπως επώδυνα, πως, εκεί που βρισκόμουν, αυτή η πράξη δίνει.. δυο μισά. Κι επίσης... αν το κάνεις, σταματάει ο κόσμος να είναι στη θέση του, χαλάει η συμπαντική τάξη, πώς το λένε;
Και καθώς προσπαθούσα να βρω κάτι να κρατηθώ σ' έναν κόσμο που είχε χάσει το σχήμα του (γιατί... είχε χαθεί ξαφνικά ακόμα κι αυτό το μικρό, το ελάχιστο που μου είχε δώσει τότε ο Ρενέ, για να κρατιέμαι: εγώ), θυμήθηκα μια μικρή, ψιθυριστή φρασούλα: "..., τις περισσότερες φορές..."
Μην ανησυχείς, δεν κράτησε για πολύ. Πέρασε η μπόρα. Το Σύμπαν είναι και πάλι σε τάξη. Γιατί, όπως είχε πει κι ο Ρενέ, μερικές φορές ...έχει άδικο. Και αυτό ακριβώς ήταν το δεύτερο μάθημα, το επόμενο βήμα στο συλλογισμό του:
Κοίτα όμως τώρα τι γίνεται. Άκου λίγο τι είπα: 'εγώ, μια φορά, έχω πειστεί'. Τι είναι αυτό το 'εγώ' που έχει ..πειστεί κιόλας; Ποιος είναι αυτός που θέλει να τον ξεγελάσει ο φίλος μας ο ..θεός; Δεν μπορεί να θέλει να ξεγελάσει το.. τίποτα! Είπαμε, πλακατζής είναι, όχι ηλίθιος! Αλλά.. ούτε και το τίποτα μπορεί να έχει.. συναίσθηση του.. εαυτού του!
Καταλαβαίνεις τώρα καθόλου πού το πάω;
Γλυκιά μου κοπέλα, έψαχνες τόσον καιρό κάτι να κρατηθείς, έτσι δεν είναι; Κάτι μικρό, έστω ελάχιστο, για το οποίο να είσαι απολύτως σίγουρη. Κάτι που να είναι εκεί, όταν ο κόσμος σου καταρρέει. Ορίστε λοιπόν! Εσύ είσαι αυτό που έψαχνες. Εσύ, που ακολούθησες μαζί μου τη σκέψη μου, που αμφέβαλες μαζί μου για τα πάντα, εσύ, κορίτσι μου, και ..ξέρεις γιατί; Γιατί ..δεν μπορεί το τίποτα να.. αμφιβάλλει. Γιατί αν δεν υπήρχες, δεν θα προβληματιζόσουν αν υπάρχεις ή όχι. Πάνω σ' αυτό μπορείς να χτίσεις τον κόσμο σου. Και μην ανησυχείς ρε, ένα κι ένα κάνουν δύο!"
(...νομίζω πως άκουσα να συμπληρώνει ψιθυριστά κάτι σαν.. "τις περισσότερες φορές", αλλά σκέφτηκα πως θα ..το φαντάστηκα απ' την κούραση...)
Είχε νυχτώσει από ώρα. Κι εγώ καθόμουν εκεί, στο πάτωμα, μ' ένα μαξιλάρι αγκαλιά και το βιβλίο μου από πάνω, να κοιτάζω τη σελίδα που μου είχε μόλις δώσει τη λύση που ζητούσα για χρόνια. 'Ετσι απλά. Πήρε το κουβάρι που είχα μέσα μου και το ξέμπλεξε. Το Σύμπαν ήταν επιτέλους σε τάξη. Κι ο Ρενέ από.. αντιπαθητικός ξένος, έγινε φίλος μου. Έτσι απλά. Αλλά ..πριν φύγει εκείνο το βράδυ, πριν ξαναχωθεί στις σελίδες απ' τις οποίες ξεπήδησε, μου είπε κάτι ακόμα:
"Α, κάτι τελευταίο! Αυτά που είπαμε σήμερα ήταν το πρώτο μάθημα. Έχει κι άλλο. Δεν είναι για όλους, όμως, το επόμενο μάθημα και, όπως και να 'χει, δεν είναι η ώρα του ακόμα. Αν όμως έρθει η ώρα, θα το καταλάβεις. Έι, και μια συμβουλή, γιατί σε συμπάθησα: Μη μ' ακούς πάντα. Μερικές φορές ..έχω άδικο!"
Οκ, είναι θεόμουρλος, κατέληξα και, μια που πάντα τους λάτρευα κάτι τέτοιους τύπους, φύλαξα αυτήν την τελευταία συμβουλή του σαν τα μάτια μου κι έπεσα για ύπνο, γιατί η εξέταση στη Φιλοσοφία ΙΙΙ άρχιζε το πρωί στις εννιά.
-----------
Τώρα... είμαι σίγουρη πως αναρωτιέσαι τι έγινε τελικά με το ..επόμενο μάθημα. Άντε, επειδή κι εγώ σε συμπάθησα, θα σου πω:
Ξαφνικά, μια μέρα μετά από χρόνια, γύρισε ο κόσμος ανάποδα. Τα πάνω κάτω! Και βρέθηκα ξαφνικά σ' ένα Σύμπαν, όπου ένα κι ένα έκαναν ..Ένα! Κι είχε αυτό το Σύμπαν μια δική του τάξη, εντελώς πρωτόγνωρη, εντελώς παράξενη, κι άλλο τόσο υπέροχη! Αλλά.. μια μέρα με Συννεφιά, θυμήθηκα πως.. στο Σύμπαν που εγώ ήξερα μέχρι τότε, ένα κι ένα κάνουν δύο. Και άρα, δεν μπορεί, κάποιος τρόπος θα υπήρχε να κόψεις στη μέση το άθροισμα του ένα κι ένα και να πάρεις δυο μονάδες. Απλά μαθηματικά.
Ε, λοιπόν, ανακάλυψα, κάπως επώδυνα, πως, εκεί που βρισκόμουν, αυτή η πράξη δίνει.. δυο μισά. Κι επίσης... αν το κάνεις, σταματάει ο κόσμος να είναι στη θέση του, χαλάει η συμπαντική τάξη, πώς το λένε;
Και καθώς προσπαθούσα να βρω κάτι να κρατηθώ σ' έναν κόσμο που είχε χάσει το σχήμα του (γιατί... είχε χαθεί ξαφνικά ακόμα κι αυτό το μικρό, το ελάχιστο που μου είχε δώσει τότε ο Ρενέ, για να κρατιέμαι: εγώ), θυμήθηκα μια μικρή, ψιθυριστή φρασούλα: "..., τις περισσότερες φορές..."
Μην ανησυχείς, δεν κράτησε για πολύ. Πέρασε η μπόρα. Το Σύμπαν είναι και πάλι σε τάξη. Γιατί, όπως είχε πει κι ο Ρενέ, μερικές φορές ...έχει άδικο. Και αυτό ακριβώς ήταν το δεύτερο μάθημα, το επόμενο βήμα στο συλλογισμό του:
Es ergo sum.
